कस्ता घर बनाउने ?

दोलखा असोज २३

बारीमा मकै छर्ने सुरसार हुँदा भुकम्प गयो । घर भत्कियो । बसिरहेको बास स¥यो । राहत वितरण र बस्ने वासको जोहो गर्दा खेतिको काम पुरै पछाडी स¥यो । जफे ७ कि तुलसा काफ्लेसँग भएको जाँगर भूकम्पले सार्न सकेन । ढिलै भएपनि उनले मकै रोपिन । कोदो रोपिन । खेतमा धान पनि रोपिन । भुकम्पले भत्काएको घर पन्छाउन गाँउका छिमेकी गुहारिन । भग्नावशेष पन्छाउने काम सकिएपछि उनमा अर्को चिन्ता थपिएको छ, “दिनदिन रोपेका बालीहरु पाक्न थाले । कहाँ थन्क्याउने ? सधैं टहरामा बसेर हुन्न । कस्तो घर बनाउने ?”

गाँउमा देखिने नयाँ मान्छेसँग उनले सोध्ने प्रश्न प्राय एकै हुन्छ, “अव सधैंभरी यो टहरामा बसेर पार नलाग्ला । आफुखुसी घर बनाउँदा सरकारले दिने भनेको सहयोग पनि नपाईएला कस्तो घर बनाउनुपर्ला बताईदिनुप¥यो ।” 

काफ्लेको मात्र हैन । अहिले अस्थायी टहरामा बसेकाहरु हिँउद याममा घर बनाउने सुरमा छन । तर उनिहरुको एउटै समस्या छ घर कस्तो बनाउने ? स्थानिय रामप्रसाद काफ्ले भन्छन चियापसलहरुमा हुने गफको विषय नै कस्तो र कत्रो घर भन्ने हुन लागेको छ । नेपाली कांग्रेस गाँउ कमिटी अध्यक्ष रहेका काफ्लेका अनुसार गाँउमा नौला मानिस देख्नेवित्तिकै गाँउलेहरुले घरका बारे सोधखोज गर्न थाल्छन । 

भूकम्प प्रभावितहरुका लागि भनेर विभिन्न संघसंस्था तथा सरकारले पनि विभिन्न डिजाईनका घरका नमुनाहरु प्रस्तुत गरेको छ । यस्ता नमुनाहरुका बारे गाँउघरसम्म प्रयाप्त जानकारी आईसकेको छैन । त्यस्ता नमुना दिएका घर बनाउन स्थानिय स्तरमा पाईने कर्मीहरुले काम गर्न सक्दैनन । उनिहरुका लागि तालिम दिन अहिलेसम्म गाँउमा कोही नआएको स्थानिय परशुराम कार्कीको भनाई छ । “पहिले जसरी घर बनाएर काम नहुने रैछ । नयाँ खालको बनाउन सिप भएका मान्छे छैनन्”, कार्कीले भने ।

जिल्ला दैवि प्रकोप उद्धार समिति दोलखाका अनुसार जफे गाविसमा रहेका १ हजार २ सय ८५ घरहरु पूर्ण रुपमा क्षति भएका छन् । गाविसमा १३ जनाले भूकम्पका कारण ज्यान गुमाए ।

कहाँ बनाउने घर ?

जफे गाविसको वडा नं. ४ को हिमालपानी गाँउका ४ घरका वासिन्दाहरु नयाँ ठाँउमा बसोबास गर्न लागेका छन् । वडा नं. ४ मा रहेको घर भत्कँदा परिवारका ४ सदस्य गुमाएकी नरमाया महत अहिले वडा नं. ७ मा रहेको खेतमा झरेकी छिन । कहाँ घर बनाउने हो अझै टुङ्गोमा नपुगेको उनले बताईन । घरमा बालबच्चा मात्रै छन् । “कसरी घर बनाउनु ? कुन ठाँउमा बनाउनु ?”

शहरे गाविसको वडा नं. १ निबुवाबारीका दलित बस्ति गाँउ छोडेर जंगलमा बस्न लागेका छन् । नजिकैको कात्तिकेपाखा सामुदायिक वनको  जग्गामा उनिहरु अस्थायी टहरा हालेर बसिरहेका छन् । गाँउमा बसोबास गर्न सुरक्षित नदेखेर बनमा सरेको लाले कामीले जानकारी दिए । “वनमा बसिरहँदा सामुदायिक वन उपभोक्ता समितिका पदाधीकारीहरुले वस्न नमिल्ने बताउन लागेका छन् ।” बनमा ५ परिवार बसिरहेको कामीले जानकारी दिए ।

स्थानिय बासिन्दाहरुले घरको नक्सा माग गरिरहे पनि अहिलेसम्म जिल्लास्थित कुनै सरकारी निकायले नक्सा प्रस्तुत गर्न सकेका छैनन् । जिल्ला दैवीप्रकोप उद्धार समितिका संयोजक एवं प्रमूख जिल्ला अधिकारी देबेन्द्र लामीछाने जिल्लामा भवन निर्माण सम्बन्धी काम गर्न भवन निर्माण डिभिजन कार्यालय स्थापना भएकोले नक्सा लगायतका काम कार्यालयमार्फत हुने जानकारी दिए । “नागरिकहरुले भवन निर्माणका बारे कार्यालयमार्फत जानकारी लिन सक्छन ।”

सरकारले भवन निर्माण गर्न दिने भनि चर्चामा रहेको २ लाख रुपैंया सहयोगबारे अझै अन्यौल छ । संयोजक लामीछानेले सो सम्बन्धमा कार्यालयमा कुनै पनि जानकारी नआएको बताए । “औपचारीक जानकारी नआएकोले यसै भन्न सकिने अवस्था छैन”, लामीछानेले भने ।